Вакцинация — өзіңізді және жақындарыңызды Covid-19-дың асқынуынан қорғаудың ең сенімді әдісі. Коронавирустың таралу динамикасын ескерсек, ерте ме, кеш пе, әр адам инфекцияны жұқтырады. Сондықтан денеңізді алдын-ала дайындап, иммундық қорғанысты қамтамасыз еткеніңіз дұрыс.
Коронавирус әсіресе созылмалы ауруы бар адамдар үшін қауіпті екені белгілі. Олар аутоиммундық реакцияны бастауы мүмкін, (шетелдік вирустың орнына дене өзінің сау жасушаларына шабуыл жасай бастағанда) асқыну қауіпі жоғары. Сондықтан, өкпе немесе бронх, жүрек-тамыр аурулары және қант диабеті проблемалары бар адамдарға мүмкіндігінше тезірек екпе жасау ұсынылады, бірақ алдымен дәрігермен кеңесу керек.
COVID-19 вакцинасы тиімді тестілеу және алдын алу шараларымен бірге пандемияны бақылауға алуға көмектесетін маңызды құрал болып табылады.
Кез келген вакцина ауруды тудыруы мүмкін вирустар, бактериялар немесе басқа микроорганизмдер секілді инфекциялық агенттерге ұқсай алады. Сондықтан адамның иммундық жүйесі оған тез және тиімді жауап беруге үйренеді.
Дәстүр бойынша, вакцинация – бұл иммундық жүйеміздің есте сақтауына мүмкіндік беретін инфекциялық агенттің әлсіреген формасын ағзаға енгізу. Осылайша, иммундық жүйе инфекцияны тез танып, ауру басталғанға дейін онымен күресуге қабілетті болады. Вакцинада көбеюге қабілетті вирустық бөлшектер жоқ. Препараттың түріне байланысты белсенді емес вирус (вакцинацияның ең дәстүрлі технологиясы) немесе оның генетикалық кодының фрагменті (векторлық вакциналар) немесе жасанды түрде құрылған ақуыздар (пептидтер) бар. Кез келген жағдайда олар жасушаға еніп және инфекцияның дамуын тудыратын күші жоқ. Екпеден кейін ауырып қалдым деп мәлімдейтін адамдар, екпе алғаннан кейін емес, вакцина алғанға дейін немесе вакцинациялау процесінде инфекцияны жұқтыруы ықтимал.
Covid-19-бен ауыратын сау адамдар да вирусты жұқтырып, таратуы мүмкін екенін ұмытпаңыз. Сондықтан сақтық шаралары — ең алдымен маска кию және екпеге дейін немесе екпе кезінде ғана емес, екпеден кейін де қашықтықты сақтау, көпшілік жиналатын орындарға баруды шектеу керек.
Кез келген дәрі-дәрмек сияқты, коронавирустық вакциналарда қарсы көрсетілімдердің тізімі бар. Әрбір нақты вакцинаның өз тізімі бар. Вакцинация кез келген созылмалы аурулары бар, аурулары асқынған (онкологиялық науқастарды қоса алғанда) немесе белсенді түрдегі кез келген басқа жедел инфекциясы бар адамдарға (дене қызуы жоғары болуы — жеткілікті), сондай-ақ күшті аллергиялық реакцияларға бейім адамдарға ұсынылмайды. Кейбір гормоналды препараттарды қабылдау вакцинацияның тиімділігін төмендетеді, бірақ оған кедергі келтірмейді.
Егер вакцинациядан бір күн бұрын немесе екі күн бұрын сіз өзіңізді кез келген себеппен жақсы сезінбесеңіз, вакцинаны кейінге қалдырған дұрыс.
Созылмалы аурулардың өршуі жағдайында сауығудан немесе қайта ауырғаннан кейін екі аптадан кешіктірмей вакцина алу ұсынылады. Мүмкін болса, бір ай күткен дұрыс. Бұл туралы учаскелік дәрігермен кеңескен жақсы. Егер жеңіл түрде өткен ЖРВИ туралы айтатын болсақ, онда ертерек науқастың дене қызуы өздігінен қалыпқа келгеннен және дәрі-дәрмекті ішуді тоқтатқаннан кейін ерте вакцинациялауға болады. Денсаулыққа немесе тіпті өмірге қауіп төндіретін ауыр жанама әсерлердің пайда болу (кенеттен тромбоздың пайда болуы) ықтималдығын толығымен жоққа шығаруға болмайды. Алайда, олар соншалықты дара, сондықтан оларды болжау мүмкін емес және сирек кездеседі. Вакцина салғаннан кейін қауіпті аллергиялық реакция мүмкіндігін болдырмау үшін дәрігерлердің біраз уақыт бақылауында болу керек. Алайда, кейін де күннің соңына дейін рульге отырмағаныңыз жөн. Бір-екі күн бойы ине салған жерге су тигізбеу немесе ысқыламау керек, бірнеше күн бойы физикалық (және мүмкін бола, эмоционалды) жүктемені азайту қажет. Жалпы алғанда, сіздің ағзаңыз уақытша әлсіреуі мүмкін екенін ұмытпаңыз: суық тигізуден немесе қыздырынудан (мысалы, моншада немесе саунада), сондай-ақ аллергиялық реакция тудыруы мүмкін өнімдер мен газдалған, тәтті сусындардан аулақ болыңыз.
Көптеген адамдар вакцинацияны ерекше белгілерсіз өткізеді: жеңіл әлсіздік, ине орнының қызаруы немесе ісінуі, ауыруы, бұлшықеттердегі жеңіл жайсыздық, кейде температураның жоғарылауы, кейде қалтырау, жүрек айну, лимфа түйіндерінің аздап ұлғаюы мүмкін. Мұның бәрі иммунитетті қалыптастырудағы қалыпты реакциялар. Қазіргі уақытта вакцинацияланған адам басқаларға қауіп төндірмейді. Бүгінгі таңда қолжетімді барлық дерлік коронавирустық вакциналар екі рет салуды қажет етеді. Әдетте, бірінші компонентті енгізгеннен кейін 21 күннен кейін (вакцинаға байланысты) қорғаныс әсерін күшейту үшін екіншісін енгізу керек.
Егер сіз бірінші инъекциядан кейін суық тигізген болсаңыз, екіншісін сәл кейінге қалдырған дұрыс. Бірінші және екінші дозаларды енгізу арасында вакцинацияның тиімділігі тұрғысынан ешқандай зиян келтірместен екі айға дейінгі үзіліс болуы мүмкін. Коронавирустық инфекциядан қорғаудың ең жоғарғы деңгейіне вакцинаның екінші компонентін енгізгеннен кейін, толық иммунитет қалыптасқаннан кейін үш-төрт аптадан кейін қол жеткізіледі. Алайда, тіпті бұл жағдайда да, вакцинацияланған адам да вирусты жұқтыруы мүмкін, сондықтан вакцинациядан кейін сіз маска киіп, басқа адамдарды қорғау үшін қашықтық сақтауыңыз қажет.
Өзіңізді және айналаңыздағы адамдарды вирустан қорғаңыз!
Е.ОСПАНОВА,
аудандық орталық аурухана- сы «Болашақ» жастар денсаулық орталығының меңгерушісі.
