Мұнай мен газға, уран мен көмірге бай Қазақстанның әлем елдерінің алдыңғы легінде «жасыл экономикаға» өтуге деген ұмтылысы сүйсінтпей қоймайды. Мұның дұрыс қадам екендігі жыл өткен сайын қуаттала түсуде.
«Тас дәуірі тастың таусылғандығынан аяқталған жоқ» деген қанатты сөзде айтылғанындай, бұл жерде мәселе біздің елде көмірсутегі қорларының аздығы мен көптігіне байланысты ғана емес екендігін, «жасыл экономиканың» адамзаттың ендігі жүрер жолына айналатындығын осы салада күнделікті ашылып жатқан жаңалықтарға қарап та аңғаруға болады.
Қазіргі кезде қоғамда «жасыл экономика» сөзінің мәнісін әркім әртүрлі түсінеді. Бірі мұны табиғатты сауықтырып, жақсартатын экономиканың жаңа саласы деп қабылдаса, енді бірі бұл сөзді жаңа технологиялардың негізінде табиғатқа көмектесуге және пайда келтіруге бағытталған экожүйенің өзіндік түрі деп есептейді. Үшінші біреулер экологиялық таза өнімдер өндірісін жаппай қалыптастыра отырып, адамзат дамуының жаңа кезеңіне өту деп ұғады.
Әрине осы түсініктердің барлығы «жасыл экономика» мағынасына өте жақын.
«Жасыл экономика» – бұл табиғи қорларды тиімді пайдалану есебінен қоғамның әл-ауқатын сақтауға бағытталған, сондай-ақ пайдаланылған өнімдерін өндірістік циклге қайтаруды қамтамасыз ететін экономика. «Жасыл экономика» бірінші кезекте, қазіргі уақытта сарқылуға ұшыраған ресурстарды (мұнай мен газ секілді пайдалы қазбаларды) үнемді тұтынуға және күн мен жел қуаты секілді сарқылмайтын ресурстарды тиімді пайдалануға қызмет етеді» деп жазылған бұл жайында Электронды мемлекеттік қызметтер мен Жасыл коалиция сайттарында.
Сонымен «жасыл экономика» таза өнімдер шығаруға негізделген «жасыл» технологияларға арқа тірейді. Қазақстандық мамандардың пікірінше, «жасыл экономиканы» дамыту, көптеген индустриялық дамыған елдер бастан кешкен экологиялық дағдарысты біздің елде болдырмауға мүмкіндік береді.
Біз әлем халықтары тұтынатын қуаттың 85 пайызы мұнай мен газ және көмір арқылы алынатындығын білеміз. Сондықтан Жер шарында олардың аса зор өндірістері қалыптасқан. Бұл өндірістер оларды үдемелі түрде өндіруге қол жеткізе алды. Дегенмен, сарапшылардың мәлімдеуінше, адамзаттың ендігі жүретін жолы бұл емес. Өйткені егер біз осы жолмен жүре берсек, олардың негізгі қорлары 40-100 жылдың арасында таусылатындығы белгілі болып отыр. Мәселен, мұнай қорлары 40-50 жылда, газ қорлары 80 жылда, уран қорлары 80-100 жылда, көмір 400-500 жылда таусылуы мүмкін. Ал Қазақстан өзінде бар көмірсутегі қорларын тек бір өзі пайдаланатын болса, олардың ғұмыры бұдан да ұзақ мерзімге жетпек. Бірақ біз оларды тұтынып отырған кезде әлем елдері басқа қуат көздеріне толықтай көшіп үлгіретін болады.
Біз қазіргі күні қуаттың 42 пайызын көмірден, 39 пайызын газдан, 17 пайызын мұнайдан алудамыз. Ал жел, күн, биомасса секілді жаңғырмалы энергия түрінен алатын үлесіміз әзірге 1 пайызға да жетпейді. Демек, адамзат қазірдің өзінде күн мен жел, биомасса қуатын пайдалануға, сол үшін олардың өндірісін жолға қоюға үлкен ұмтылыс танытып отырғанда, бізге қолдағы барды малданып, қарап отыра беруге болмайды. Өйткені күллі дүние өзгергелі тұр.
Әлемде қазіргі күні үстемдік құрып тұрған үдемелі өндірістік даму экономикасының болашағы жоқ екендігін басқа да көптеген факторларды ауызға ала отырып дәлелдей беруге болады. Өйткені бұл экономика, көптеген сарапшылардың мәлімдеуінше, адамзаттың табиғатпен үйлесімді дамуын бұзды. Соның салдарынан жер бетінде табиғи шикізат тапшылығы туындағандығы өз алдына, әуеге улы газдар тарап, қоршаған ортаға едәуір зиян келді, өзендер мен көлдер ластанды, адамның өмірі мен денсаулығына қатер төндіретін көптеген аурулар бас көтерді. Демек, әлемге қожайындық жүргізіп келе жатқан қазіргі экономика енді алысқа бара алмайды.
Сонымен «жасыл экономика» дегеніміз, бұл – қазіргі экономикалық ғылымның бір саласы. Оның ғылым ретінде қалыптасқанына жиырма жылдай ғана уақыт өткен екен. Бірақ соған қарамастан ол қазіргі күні теориядан практикалық кезеңге жедел өту үдерісін бастан кешуде. Әлемде жасыл технологиялардың пайда болуы уақыт өткен сайын жиілеп, ол технологиялар тіршілік пен тұрмысқа енгізіліп, жылдан-жылға қарқын ала түсуде. Соның ішінде, әсіресе, күн мен жел, биомасса қуаттарын өндіруге ерекше екпін берілуде.
Сонымен «жасыл экономика» таза өнім мен баламалы қуат шығаруға негізделген «жасыл» технологияларға арқа тірейді. Бүкіл әлем жедел өзгеріп келе жатқан қазіргі заманда менеджменттік трансформациямен ғана үздіксіз шұғылдана беруге болмайды. Бұл енді қор қызметіндегі түбегейлі жолға қойылған қалыпты жай үдеріске айналуы керек те, қордың стратегиясы әлем экономикасында жүріп жатқан өзгерістерге қарай бағытталуы керек.
