2022 жылға арналған әлемдегі ядролық державалар тізіміне он ірі мемлекет енді. Қай елдердің ядролық әлеуеті мықты? Бұл сұраққа Стокгольм халықаралық бейбітшілікті зерттеу институты мен Business Insider жауап берді, деп хабарлайды Bugin.kz порталы Basetop сайтына сілтеме жасап.
Жаппай қырып-жоятын қарудың ресми иелері саналатын тоғыз ел «Ядролық клуб» деп аталатын ұйымды құрайды.
10. Иран
Ядролық оқтұмсықтардың саны: деректер жоқ.
Бірінші сынақ: деректер жоқ.
Соңғы сынақ: деректер жоқ.
Қай елдерде ядролық қару бар екені ресми түрде белгілі. Ал Иран олардың тізімінде жоқ. Дегенмен, Иранның ядролық қаруы бар деген ақпарат тарауда. Иран билігі оны өздері үшін салуы мүмкін, бірақ идеологиялық себептерге байланысты уранды тек бейбіт мақсатта пайдаланумен шектеледі.
Әзірге Иранның атомды қолдануы 2015 жылғы келісімнің нәтижесінде МАГАТЭ бақылауында, бірақ көп ұзамай кво мәртебесі өзгеруі мүмкін.
2020 жылдың 6 қаңтарынан бастап Иран АҚШ-қа ықтимал соққы беру үшін ядролық қару жасау мақсатында ядролық мәмілеге қатысты соңғы шектеулерден бас тартты.
9. Солтүстік Корея
Ядролық оқтұмсықтардың саны: 10-60
Бірінші сынақ: 2006 ж
Соңғы сынақ: 2018 ж
2022 жылы ядролық қаруы бар елдердің тізіміне Батыс әлемін қатты үрейлендіретін КХДР енді. Солтүстік Кореядағы атомды қолдану мәселесі өткен ғасырдың ортасында, АҚШ-тың Пхеньянды бомбалау жоспарынан қорыққан Ким Ир Сен КСРО мен Қытайдан көмек сұраған кезде басталды. Ядролық қаруды жасау 1970 жылдары бастау алып, 1990 жылдары саяси жағдайдың жақсаруына байланысты тоқтап, елде жағдай нашарлай бастаған кезде қайта жалғасты. 2004 жылдан бері «құдіретті өркендеген державада» ядролық сынақтар жасалуда. Кореялық әскерилердің айтуынша бұл сынақтар ғарышты игеру мақсатында жүргізілуде.
Солтүстік Кореяның ядролық оқтұмсықтарының нақты саны белгісіз. Кейбір деректер бойынша олардың саны 20-дан аспайды, басқа ақпараттар бойынша — 60 бірлікке дейін.
8 Израиль
Ядролық оқтұмсықтардың саны: 80
Бірінші сынақ: 1979 ж
Соңғы сынақ: 1979 ж
Израиль ядролық қаруы туралы ақпарат жариялаған емес. Ресми емес ақпараттарға сәйкес, Израильде ядролық бомбаны жасау үшін барлық мүмкіндіктер қарастырылған. Оған 1979 жылы Оңтүстік Атлант мұхитында ядролық жарылыстарға ұқсас жарықтардың тіркелгені дәлел бола алады. Бұл сынаққа Израиль немесе Оңтүстік Африка мемлекеттері жауапты болуы мүмкін деп болжануда.
7. Үндістан
Ядролық оқтұмсықтардың саны: 120-130
Бірінші сынақ: 1974 ж
Соңғы сынақ: 1998 ж
1974 жылы сынақтан сәтті өткен ядролық зарядқа қарамастан, Үндістан өткен ғасырдың соңында ғана өзін ядролық держава ретінде ресми түрде мойындады. 1998 жылдың мамырында үш ядролық құрылғыны сынақтан өткізген Үндістан бұдан әрі сынақтардан бас тартатын жариялаған еді.
6. Пәкістан
Ядролық оқтұмсықтардың саны: 130-140
Бірінші сынақ: 1998 ж
Соңғы сынақ: 1998 ж
Ортақ шекарасы бар және тұрақты достық қарым – қатынаста болған Үндістан мен Пәкістан көршісін, соның ішінде ядролық аймақтарды басып озуға тырысады. 1974 жылғы Үнді жарылысынан кейін Исламабадтың дамуы тек уақыт мәселесі болды. Пәкістанның сол кездегі премьер-министрі: «Егер Үндістан өзінің ядролық қаруын жасаса, біз шөппен қоректенсек те өзіміздің ядролық қаруымызды жасаймыз» — деді. Алайда, олар жиырма жыл кешіксе де өзінің ядролық қаруын жасап шығарды.
1998 жылы Үндістан ядролық сынақ өткізгеннен кейін Пәкістан жедел түрде өз жұмысын жүргізіп, Чагай полигонында бірнеше ядролық бомбаны жарды.
5. Ұлыбритания
Ядролық оқтұмсықтардың саны: 215
Бірінші сынақ: 1952 ж
Соңғы сынақ: 1991 ж
Ұлыбритания өз аумағында сынақ өткізбеген ядролық бестіктегі жалғыз ел. Британдықтар барлық ядролық жарылыстарды Австралия мен Тынық мұхитында жасауды жөн көрді, бірақ 1991 жылдан бастап оларды тоқтату туралы шешім қабылданды. 2015 жылы Дэвид Кэмерон Англия қажет болса бірнеше бомба тастауға дайын екенін хабарлады. Бірақ ол кімге немесе қай елге бағытталатынын нақты айтпады.
4 Қытай
Ядролық оқтұмсықтардың саны: 270
Бірінші сынақ: 1964 ж
Соңғы сынақ: 1996 ж
Қытай-ядролық емес мемлекеттерге ядролық соққы жасамауға (және оларға қауіп төндірмеуге) міндеттеме алған жалғыз ел. Ал 2011 жылдың басында Қытай өз қаруын ең төменгі жеткілікті деңгейде ғана сақтайтынын мәлімдеді. Алайда, содан бері Аспан асты елінің қорғаныс өнеркәсібі ядролық оқтұмсықтарды көтере алатын жаңа баллистикалық зымырандардың төрт түрін ойлап тапты.
3. Франция
Ядролық оқтұмсықтардың саны: 300
Бірінші сынақ: 1960 ж
Соңғы сынақ: 1995 ж
Жалпы алғанда, Франция сол кездегі француз отары Алжирдегі жарылыстан бастап Француз Полинезиясындағы екі атоллына дейін екі жүзден астам ядролық қаруды сынақтан өткізді.
Бір қызығы, Франция басқа ядролық елдердің бейбітшілік бастамаларына қатысудан үнемі бас тартып отырды. Ол 1950 жылдардың аяғында ядролық сынақтарға қарсы мораторийге қосылмады. 1960 жылдары ядролық сынақтарға тыйым салу туралы келісімге қол қоймады және 1990 жылдардың басында ғана ядролық қаруды таратпау туралы шартқа қосылды.
2. АҚШ
Ядролық оқтұмсықтардың саны: 6800
Бірінші сынақ: 1945 ж
Жауынгерлік қолдану: 1945 (Хиросима және Нагасаки, Жапония)
Соңғы сынақ: 1992 ж
АҚШ әлемдегі ең қуатты армиясы бар ел. Сондай-ақ, ядролық жарылыс жасаған бірінші держава және бүгінгі күнге дейін ядролық қаруды ұрыс жағдайында қолданған жалғыз мемлекет. Содан бері Америка Құрама Штаттары 100-ден астам түрлі модификациядағы 66 500 ядролық қару шығарды. АҚШ ядролық қаруының негізгі массиві суасты қайықтарынан ұшырылатын баллистикалық зымырандар болып табылады. Бір қызығы, АҚШ (Ресей сияқты) ядролық қарудан толық бас тарту туралы 2017 жылдың көктемінде басталған келіссөздерге қатысудан бас тартты.
АҚШ-тың әскери доктринасында Америка өзінің қауіпсіздігін де, одақтастарының қауіпсіздігін де қамтамасыз ету үшін жеткілікті қару-жарақ сақтайтынын айтады. Бұған қоса, АҚШ ядролық емес мемлекеттерге соққы бермеуге уәде берді.
1. Ресей
Ядролық оқтұмсықтардың саны: 7000
Бірінші сынақ: 1949 ж
Соңғы сынақ: 1990 ж
2022 жылы әлемдегі № 1 ядролық держава. Қару – жарақтың бір бөлігі КСРО таратылғаннан кейін Ресейге мұра болып қалды. Олардың қолданыстағы ядролық оқтұмсықтары бұрынғы одақтас республикалардың әскери базаларынан алынды.
2022 жылдың 19 ақпанында Ресей ядролық күштердің круиздік және баллистикалық зымырандарын ұшырып, ауқымды стратегиялық жаттығулар өткізді.
«Ядролық бестік» елдері басшыларының 2022 жылғы мәлімдемесі
2022 жылдың 3 қаңтарында Ресей, Қытай, Ұлыбритания, Франция және АҚШ басшылары ядролық қаруды соғыста қолдануға жол бермеу туралы бірлескен мәлімдеме жасады.
— «Біз ядролық соғыста жеңімпаздар болмайтынын және оны ешқашан қолданбайтынын мәлімдейміз. Ядролық қаруды қолдану ұзаққа созылатын салдарға әкелетіндіктен, біз ядролық қару – жарақ әлі де болса қорғаныс мақсаттарына, агрессияны болдырмауға және соғыстың алдын алуға қызмет етуі керек екенін растаймыз. Біз мұндай қару-жарақтың одан әрі таралуына жол бермеу керек деп санаймыз», — делінген Кремль мәлімдемесінде.
